แนวคิดอยู่นี่

สังศิต ไสววรรณ หัดทำฟอนต์แบบไม่รู้เรื่องรู้ราวเมื่อประมาณปี 2556 โดยเริ่มทำ ฟอนต์บุญตัวหนาจัด แล้วก็พบว่ามันห่วยมาก! หลังจากนั้นจึงศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับฟอนต์เพิ่มเติม เพื่อทำฟอนต์ที่ห่วยน้อยลง ปัจจุบันเลยมีฟอนต์ที่พอดูได้ไว้ใช้งานโดยไม่ต้องซื้อ และเปิดโรงหล่อฟอนต์เสรีเพื่อให้คนอื่นเอาไปใช้ได้ด้วย และเห็นเขาเรียกสถานที่พิมพ์หนังสือว่า “สำนักพิมพ์” เลยเรียกสถานที่ทำตัวหนังสือว่า “สำนักอักขระ” (Foundry) เผื่อจะฟังดูขลัง

เป้าหมายของฟอนต์อยู่นี่ ไม่ใช่การทำฟอนต์ที่สมบูรณ์แบบ แต่ทำฟอนต์ที่ดีพอสำหรับการใช้งานทั่วๆ ไป ทั้งในระบบปฏิบัติการต่างๆ และในเว็บไซต์ ไม่มีฟอนต์ตระกูลไหนของผมที่บอกได้ว่า “เสร็จแล้ว” เนื่องจากจะปรับปรุงไปเรื่อยๆ ตามกาลเวลา เพราะผมมองว่า ฟอนต์เป็นซอฟต์แวร์ประเภทหนึ่ง ที่มีวงจรการพัฒนาไม่ต่างจากซอฟต์แวร์ประเภทอื่น (เจอบั๊กก็แก้ เทคโนโลยีเปลี่ยนก็อัพเดตตาม ประมาณนั้น)

ทำไมไม่ขายฟอนต์? แจกให้คนอื่นใช้ฟรีทำไม?

ตอบสั้นๆ คือ “เพราะมันยังไม่เสร็จ” ตอบยาวๆ คือ ผมทำงานอื่นที่มีรายได้ปกติ การทำฟอนต์เป็นเพียงงานอดิเรก และสิ่งที่ผมได้รับจากมันก็มีมูลค่าสูงเกินกว่าที่มนุษย์คนใดจะซื้อได้ ผมเรียกมันว่า “ความสุข” ถ้าผมต้องการจะสร้างรายได้จากฟอนต์ก็คงหาโมเดลธุรกิจแบบอื่นได้ โดยไม่ต้องขายความสุขของตัวเอง! ถ้ามันมีประโยชน์กับคุณ ผมก็ไม่รู้จะหวงไว้ทำไม ไฟล์ดิจิทัลมันกระจายง่ายจะตาย

แต่โลกนี้ไม่มีฟอนต์ฟรีนะครับ งานทุกอย่างมีต้นทุนและบางคนเป็นคนจ่าย แม้แต่งานอดิเรก คิดง่ายๆ ว่าคุณเป็นหนี้เวลาที่ผมใช้ลงทุนทำฟอนต์ ถึงผมไม่ใช่ผู้ร่ำรวยเวลา แต่นั่นคือมูลค่าที่ผมจ่ายให้คุณมีฟอนต์ฟรีไว้เลือกใช้

ฟอนต์ทุกตระกูลของฟอนต์อยู่นี่เป็นฟอนต์เสรี (Libre Font) ไม่ใช่แค่ใช้งานได้ฟรีแต่คุณมีเสรีภาพในการดัดแปลงฟอนต์ทุกตัวด้วย แต่โปรดเข้าใจด้วยว่าลิขสิทธิ์ฟอนต์ต้นแบบยังเป็นของผมโดยสมบูรณ์ ทั้งดีไซน์และฟีเจอร์ ผมเพียงแต่ใช้สัญญาอนุญาต OFL เพราะขี้เกียจตอบคำถามต่อไปนี้บ่อยๆ

เอาฟอนต์เสรีไปใช้กับงานเชิงพาณิชย์ได้รึเปล่า?

เอาไปใช้ให้หนำใจเลยครับ! คุณจะทำเงินจากผลงานหรือผลิตภัณฑ์ที่ใช้ฟอนต์ของผมได้กี่หมื่นล้าน ผมก็ไม่เกี่ยว ลิขสิทธิ์ผลงานใหม่ที่เกิดจากการใช้ฟอนต์เป็นของคุณ ผมถือลิขสิทธิ์ฟอนต์ของผมอย่างเดียว ดังนั้นห้ามขายไฟล์ฟอนต์ก็พอ!

เอาฟอนต์เสรีไปทำ Logotype ได้ไหม?

ได้แน่นอนครับ แต่โปรดระลึกไว้ว่า ใครๆ ก็เอาไปใช้ได้เหมือนกัน แปลว่า ถ้าคุณจริงจังเรื่องแบรนด์หรือเป็นองค์กรก็ควรจ้างมืออาชีพออกแบบใหม่จะดีกว่า เพื่อให้มีเอกลักษณ์ของตัวเอง (จะจ้างผมก็ได้ แต่มันไม่ใช่งานที่ผมถนัด เราเตือนคุณแล้วนะ)

เอาฟอนต์เสรีไปดัดแปลง แล้วขายเฉพาะไฟล์ฟอนต์ใหม่ได้ไหม?

ไม่ได้ครับ ไม่ว่าจะเป็นดีไซน์หรือฟีเจอร์ของฟอนต์ คุณก็ต้องใช้สัญญาอนุญาต OFL เหมือนต้นแบบ ขายผลงานอื่นร่วมกับฟอนต์ใหม่ได้ และต้องเผยแพร่ฟอนต์ใหม่พร้อมซอร์สโค้ดด้วย เพราะเป้าหมายอย่างหนึ่งของฟอนต์เสรีคือเปิดโอกาสให้ทุกคนได้เรียนรู้จากผลงานของคนอื่น (Open Source) ผมก็เรียนรู้วิธีทำฟอนต์จากฟอนต์เสรีของคนอื่นเพื่อหาแนวทางพัฒนาฟอนต์ของตัวเอง

ถ้าคุณต้องการดัดแปลงฟอนต์ของผมเพื่อขายเฉพาะไฟล์ฟอนต์โดยไม่เปิดเผยซอร์สโค้ด กรุณาติดต่อพูดคุยเรื่องลิขสิทธิ์กับผมก่อน (และผมคงคิดราคาแพง!)

สำหรับข้อสงสัยอื่นๆ ลองอ่านได้ที่ OFL FAQ (ผมไม่อาจลงทุนด้วยเวลาเพื่อแปลให้คุณได้ แต่กรุณาอ่านเมื่อมีข้อสงสัย ก่อนที่จะถามผมนะครับ)